In de jaren vijftig plaatste een Londense predikant een advertentie in de krant met een telefoonnummer. Hij riep mensen op het nummer te bellen wanneer ze op het punt stonden suïcide te plegen. Toen bleek dat veel mensen gebruikmaakten van de oproep, besloot een Nederlander een soortgelijke telefonische hulpdienst te beginnen. Dat was het begin van de Luisterlijn. Maar het gaat allang niet meer alleen over suïcide vertelt Cyrilla, vrijwilliger bij de Luisterlijn: “Je kunt met ons contact opnemen via telefoon, mail en chat om met ons te praten over welk onderwerp dan ook. Zonder dat daar consequenties aan verbonden zijn.”
Tekst: Ilana Buijssen (GGz Breburg)
“Ik herinner me dat we tijdens mijn trainingstijd een casus bespraken van een jonge man die contact met een van onze medewerkers opnam. Hij vertrouwde mijn collega toe dat hij het besluit had genomen een eind aan zijn leven te maken, dat stond buiten kijf. Hij vroeg of hij een afscheidsbrief aan zijn ouders mocht voorlezen, en of mijn collega dan kon beoordelen of zijn ouders het zouden begrijpen wanneer ze de brief lazen.
Hoe diep verdrietig zoiets ook is, het is ergens ook heel mooi dat mensen zulke dingen ergens kwijt kunnen. De casus geeft mooi aan welke rol de Luisterlijn kan spelen. Een ander zou de man waarschijnlijk proberen tegen te houden als hij zo’n brief laat lezen, of in ieder geval hulp inschakelen. Maar wij zijn er om te luisteren, niet om je van je ideeën af te praten. Er zitten dan ook geen consequenties aan de gesprekken die mensen met ons voeren. De gesprekken zijn anoniem, dus we zouden niet eens iets anders kúnnen doen dan er simpelweg te zijn, het verhaal aan te horen en samen in gesprek te gaan over dat wat nu belangrijk is voor de ander. Dat is met een professionele hulpverlener als een huisarts of psycholoog, maar ook met een bekende, vaak wel anders.
De casus die ik noemde is wel uitzonderlijk, hoor. Mensen benaderen ons ook vaak voor veel lichtere onderwerpen. De Luisterlijn is er voor alle onderwerpen, groot of klein, licht of zwaar, en voor wie dan ook. Soms willen mensen simpelweg hun hart luchten, of hun gedachten op een rijtje zetten. Dat kan allemaal.”
Chatten over de dood
“Als medewerker van de chatfunctie spreek ik vaak met wat jongere mensen, 60% is tussen de 16 en 30 jaar. Het gaat bij die doelgroep bijvoorbeeld vaak over de thuissituatie, opleiding, vrienden of verliefdheid. Ook mentale problemen komen regelmatig aan bod, zoals depressie, angst of eetstoornissen. Gedachtes aan suïcide horen daar ook bij. Als medewerker van de chatfunctie voer ik, vaker dan mijn collega-vrijwilligers die telefoongesprekken voeren, regelmatig gesprekken met mensen die geen uitweg meer zien. Zoiets zwaars is toch net iets makkelijker te typen zijn dan om uit te spreken, denk ik.
Tijdens zulke gesprekken ben ik ook wel blij ben dat de ander mijn stem niet kan horen. Dan zouden ze ook mijn emotie kunnen horen, bijvoorbeeld dat ik soms een brok in mijn keel heb. Ik kan gewoon rustig blijven chatten terwijl de tranen in mijn ogen staan. Doordat ik geen stem hoor, kan ik tijdens het gesprek de juiste afstand blijven bewaren. Maar zeker in mijn eerste half jaar als vrijwilliger heb ik heel wat rondjes door mijn keuken gelopen. Sommige verhalen grijpen je aan.
Ik weet ook nog goed dat ik op een vrijdag een zwaar gesprek had met een vrouw die bang was dat ze het weekend niet zou halen. Maar ze zei ook dat ze tegelijkertijd bang was dat ze het weekend wél zou halen, en dat ze maandag erna weer verder moest. In diezelfde tijd lag mijn schoonvader op sterven. Hij was het er totaal niet mee eens dat hij dood zou gaan – hij wilde 100 worden. Ik heb het in de chat met haar niet laten merken, maar haar verhaal raakte me enorm omdat haar gedachten zo haaks stonden op wat mijn schoonvader op hetzelfde moment doormaakte. Hij had zo’n enorme drang om te blijven leven, terwijl zij eigenlijk zo moe was.”
Nooduitgang
“Van het grootste deel van de mensen die ik spreek met suïcidale gedachten krijg ik het idee dat mensen niet zozeer dood willen, maar dat ze het leven dat ze nu hebben niet meer kunnen leven. Dat is wat anders dan echt dood willen. Suïcide is dan de nooduitgang. Vaak stel ik mensen dan ook de ‘droomvraag’: ‘Stel dat je kon wakker worden in een wereld waarin jij zou willen leven. Hoe ziet die wereld eruit?’ Dan haal je ze ook een beetje uit de ellende van het moment, en het geeft je als luisteraar ook veel informatie: waar zit het verschil tussen de realiteit en je wens, en wat zijn de pijnpunten?
Soms is het ook heel duidelijk waar het pijnpunt zit, bijvoorbeeld als mensen zeggen: ‘Het gaat verschrikkelijk slecht, maar mijn intakegesprek is pas over een aantal maanden. Hoe kom ik die tijd door?’ Daarin zie ik een waardevolle bijdrage van de Luisterlijn. Vrijwilligers kunnen mensen helpen in het overbruggen van de wachttijd, ook al zijn ze geen hulpverleners. Ook als ze nog moeten wachten op professionele hulp kunnen ze bij ons in ieder geval delen waar ze mee zitten. Er is iemand aan de andere kant van de lijn die met je meedenkt, zonder een oordeel te vellen.
Er zit dan ook een belangrijke link tussen de Luisterlijn en de mentale gezondheidszorg, en niet alleen om de vaak lange wachttijden te overbruggen. Soms geven mensen bijvoorbeeld ook aan het moeilijk te vinden de eerste stap naar professionele hulp te zetten. Dan bespreken we de drempels die de ander ervaart, of bereiden we bijvoorbeeld samen het gesprek met de huisarts voor.”
Hoop
“Hoe heftig gesprekken over suïcide ook kunnen zijn, het feit dat iemand me erover vertelt geeft me vaak ook hoop. Al gaat het nog zo slecht, er is toch nog de wil om er met iemand over te praten. Daar maak ik meestal uit op dat de ander het nog niet heeft opgegeven. Wat kan ik jou geven, waar je op dat moment iets aan hebt? Daar probeer ik dan achter te komen.
En ook al probeer ik de ander niet van zijn suïcidale ideeën af te praten, toch laat ik wel doorklinken dat ik niet wil dat hij of zij met het leven stopt. Dat doe ik vooral door een en al oor te zijn. Soms geef ik ook iets persoonlijks mee: ‘Je vertelt nu je verhaal,’ zeg ik dan bijvoorbeeld, ‘en ik kan begrip opbrengen voor wat je denkt en voelt. Maar je lijkt me zo’n bijzonder mens. Wat zou ik het jammer vinden als jij er niet meer bent.’ Achteraf weet ik niet wat een gesprek voor iemand betekend heeft – mensen kunnen de chat ook op ieder moment afsluiten. Maar de gedachte dat ik er toch even voor de ander heb kunnen zijn, biedt me wel troost.”
Denk je aan suïcide? Praat erover. Neem contact op met 113 (0800-0113) of de Luisterlijn (088-0767 000).
Dit interview is een initiatief van GGz Breburg, en maakt deel uit van een bundel interviews over de impact van suïcide op professionals. De bundel zal verschijnen op de Wereldsuïcidepreventiedag op 10 september 2021. De digitale versie is hier te lezen.
